Introduction
تم تنظيم معرض "نداء واستجابة" (Call and Response) بفضل تعاون فريق متنوع من الأفراد يشمل كوادر المتحف وآخرين من المجتمع المحلي، بحيث تمثَّل الهدف من هذا التعاون بتقديم معرض تجريبي يُقدِّم لُقى أثرية تعود لخمس ثقافات متمايزة وهي: قناع سويي من ثقافة شعب الميندي في سيراليون، وكلاب كوليما من غرب المكسيك القديمة، ونقش جنائزي من مدينة تدمر القديمة في وسط سوريا، وخريطة تعود إلى القرن الثامن عشر لموقع مقدّس للحج في الديانة الجاينية في الهند، ونص من مصر القديمة يُعرف باسم "رسالة للأموات" من شمال أفريقيا.
ومن أهداف هذا المعرض اللافت إطلاق شراكات إبداعية تربط بين المتحف والمجتمعات المحلية التي ينتمي إليها جمهوره، وتقديم إضاءات متجددة على التجارب التي يعيشها أبناء هذه المجتمعات، الذين شكَّلوا مصدراً لا يُقدر بثمن لتكوين رؤى جماعية بخصوص هذه اللُّقى الجامدة، ولكن المُحمَّلة بالذاكرة والمعاني، وتمثِّل "نداءً" قادماً عبر الزمن وإلهامً للأجيال اللاحقة التي تنظر لهذه الأعمال باعتبارها مصادر للفخر والكبرياء والكينونة المشتركة، و"استجابة" وإعادة تخيُّل وفهماً جديداً ضمن سياق معاصِر.
تتمثّل إحدى سمات التقاليد الموسيقية الأفريقية الأمريكية بمفهوم النداء والاستجابة، وهو ما يجعلها بمثابة طقس تشاركي يشهد انخراط المجتمع المحلي ضمن "حوار" لحنيّ. تأتي العبارة الموسيقية على شكل "نداء" يلقى "استجابة" في عبارة موسيقية مناظرة لها، وتُشكِّل ما يوصف بأنه اللازمة التي تتكرر خلال المقطوعة. وهذا الابتكار الغنائي، الذي تعود جذوره إلى أفريقيا جنوب الصحراء، يمثّل إعادة تأكيد إبداعية على صلة الرحم والعلاقات المجتمعية المحلية. وقد تبنّينا لهذا المعرض مفهوم النداء والاستجابة باعتباره المبدأ الناظِم الذي نُعيد من خلاله النظر في العلاقة بين المتحف والمجتمعات المحلية التي يخدمها.
Mende Mask
يُمثِّل قناع سويي من ثقافة شعب الميندي، والذي تضعه النساء حصراً خلال أداء رقصة شعائرية، الروح الحامية لجماعة ساندي، وهي بمثابة تجمع نسوي مؤثر ومسؤول عن التعليم والإعداد الأخلاقي للفتيات. ويُمثِّل التصميم المعقد للقناع إلى قيم الجمال الأنثوي لدى شعب الميندي، والمتمثل بالجبهة العريضة التي تشير إلى الذكاء، وتسريحة الشعر التزيينية، والفم الصغير والأذنان المغلقتان في وجه الآثار المدمرة للنميمة، والبشرة الداكنة اللامعة (وهو ما يوحي بالصحة والنضارة)، ورقبة مكتنزة ذات حلقات وهو رمز لتموّجات الماء التي تستحضر قمة رأس الروح عند ظهورها من الدنيا المائية. كما يمكن فهمها باعتبارها مؤشرات على الخصوبة. أما التكوين المتوازن للأشكال فيوحي بالانضباط والتحكم الذاتي.
سافرتُ عام 2022 إلى منطقة مويامبا في المحافظة الجنوبية لسيراليون بعد أن اقتفيتُ أثر جذوري من والدتي والتي أوصلتني إلى شعب الميندي. وخلال حفل الاستقبال، كنتُ شاهداً على استخدام قناع سويي في سياقه الشعائري، بحيث وضعته راقصة غطّت جسدها بستار من نبتة رافينا تم تسويدها لإخفاء المعالِم البشرية بحيث يمكن للروح الحامية (سويي) أن تظهر. أما إخفاء الوجه بالقناع والإيماءات الحركية المصاحبة لإيقاعات طبل فتستحضر القوى العلاجية للروح التي تحافِظ بدورها على صحة وحيوية المجتمع المحلي.
وكما هو الحال بالنسبة لي، فإن النساء اللواتي يظهرن في مقابلات الفيديو وفي العديد من الأعمال التركيبية الفنية، تعود جذورها إلى شعب الميندي. وكنّ ضمن مجموعة كبيرة من الأمريكيين الأفارقة الذين رافقوني في رحلتي إلى سيراليون. وتُشكّل إعادة التأكيد على النسب المشترك الذي شهد صدمات وتأثَّر بفعل المسافة والزمن، صلة وصل حيّة لتراكُم من ذاكرة الأسلاف والمتجسِّد في القوة الآسرة لقناع ميندي.
— ماسود أولوفاني، فنان بصريّ
Colima Dog
يفترض علم كونيات شعب المكسيكا أن ميكتلان هو فضاء يستريح فيه كل من يموت بعد أن يقطع كافة طبقات العالم السفلي التسع. بينما تُشير أساطير أمريكا الوسطى من حقبة ما قبل التاريخ إلى أن تجمعات المياه والكهوف كانت عبارة عن منصات للعالم السفلي. والماء هو نبع الحياة ومنبر للألوهية. وفي الوقت نفسه، تستحضر الكهوف مفهوم الرحم، ذلك المكان الانتقالي المقدس الذي يسبق مرحلة الولادة. ويسري اعتقاد شائع بأن إحدى طبقات العالم تلك تنطوي على السباحة لقطع نهر عملاق. وفي حال كنتَ صالحاً مع الكلاب في الحياة، فإن كلب شولويتزكوينتلي الذي يعود موئله الطبيعي إلى المنطقة، سيكون بالانتظار لمساعدتك لتقطع النهر ولإرشادك في العالم السفلي.
شرعتُ خلال السنوات الماضية برحلة للتواصل مجدداً مع ثقافة أسلافي من السكان الأصليين، ولا سيما من خلال دراسة علم الكونيات المكسيكي، وأُدين بالشكر إلى أدريان كوسكاكواتل وتوكي سيخيو سيفيلا من كالي مكسيكا (معبد مكسيكا) في مكسيكو سيتي بما كوّنته من فهم للمقصود بميكتلان وثقافة مكسيكا، وقد درستُ معهما خلال السنة الماضية. ورغم أن شعب المكسيكا، المعروف باسم الأزتيك، لم يصل إلى تينوختيتلان (مكسيكو سيتي حالياً) حتى حوالي عام 1325 ميلادي، أي بعد حوالي 1100 إلى 1600 سنة من تاريخ صنع كلاب كوليما، إلا أنه من الواضح بالنسبة لي أن العديد من المجتمعات المحلية في أمريكا الوسطى اعتبرت الكلاب بمثابة كائنات مرشِدة في الحياة الأخرى، بالإضافة لكونها مرافِقة وفية في الحياة اليومية. ويشمل ذلك قبائل مثل أتومي وتولتيكا وبوريبيتشا وتيكوس، التي استقرَّت وحاربت في سبيل السيطرة على كوليما منذ الحقبة ما قبل كلاسيكية المتأخرة وحتى صعود نجوم إمبراطورية المكسيكا في القرن الرابع عشر الميلادي.
عندما شاهدتُ للمرة الأولى تماثيل كلاب كوليما ضمن مقتنيات متحف كارلوس، تراود إلى ذهني فوراً حقيقة أن والدي وعائلته كانوا من أرميريا، كوليما، المكسيك. وتذكرتُ أيضاً الكلاب التسعة من فصيلة شيواوا الذين يرعاهم والدي ووالدتي. ويُعتبر كلاب كوليما بأنهم "تيشيشي"، وهي فصيلة من الكلاب وسلف فصيلة شيواوا، التي وللمفارقة لا تنبح. أثارت كلاب كوليما انتباهي لأنها تتشارك بنفس الصلة الشخصية مع أفراد عائلتي المقربين. شعرتُ كذلك بنداء عميق أرسله أسلافي. توفِّيت جدتي من والدي في ديسمبر/ كانون الأول 2023 في مدينة كوليما المكسيكية، ولم أتمكن من إلقاء نظرة الوداع عليها. وفي إطار رحلتي لاعتناق والتواصل مع هويتي التي تعود للسكان الأصليين ومعرفتي بأسلافي، اخترتُ لهذا المعرض أن أقدِّم فيلماً راقصاً مستوحى من كلاب كوليما، يقومون فيه بمساعدتي على الدخول إلى العالم السفلي لكي أودِّع جدتي. ومن خلال ذلك، أحققُ إحدى النوايا والغايات الأصلية لكلاب كوليما باعتبارها رفيقة الدرب في الحياة ومرشِدة مقدسة في ميكتلان، مكان الراحة الأبدية.
— خوليو مدينا، أستاذ جامعي مساعِد في الرقص ودراسات الحركة
Palmyra Funerary Relief
Panel One
كانت واحة تَدمُر القديمة، الموجودة في سوريا المعاصِرة، تقع على مفترق طرق بين الإمبراطوريتين الرومانية والفرثية، بحيث هيمنت على مسارات التجارة المهمة التي تربط بلاد فارس والهند والصين بالبحر الأبيض المتوسط. كانت تَدمُر بمثابة ملتقى وفضاءً لتواصل الثقافات وتبادل البضائع، وبحلول أواسط القرن الثالث الميلادي، حظيت بثروة هائلة واستقلال سياسي تحت حُكم ملكتها زنوبيا (التي عاشت بين عامي 240 و274 تقريباً). عكست الفنون والعمارة مدى ثراء المدينة وأهميتها الثقافية الفريدة، إذ جمعت بين الأشكال الإغريقية والرومانية وبين عناصر محلية، إلى جانب تأثيرات فارسية. انضمّت تَدمُر منذ عام 1980 إلى قائمة التراث العالمي الصادرة عن منظمة الأمم المتحدة للتربية والعلم والثقافة (اليونسكو)، ثم فجّرها تنظيم الدولة الإسلامية عام 2015 خلال الحرب الأهلية السورية (2011-2024)، وهو ما تسبب بدمار واسع النطاق للمعالِم الأثرية في المدينة. كما شهِد المسرح المكشوف القديم في تَدمُر عمليات إعدام جماعية. وبحسب المفوضية السامية للأمم المتحدة لشؤون اللاجئين، فقد أُجبر أكثر من خمسة ملايين شخص على النزوح إلى خارج سوريا نتيجة الحرب والأزمة الإنسانية التي نتجت عنها، بينما نزح سبعة ملايين آخرين داخل حدودها. وتُشكِّل النساء والأطفال أكثر من ثُلثي أولئك اللاجئين. وفي ديسمبر/ كانون الأول 2024، تمكّنت قوات من المتمردين بالإطاحة بالرئيس بشار الأسد، لتُنهي بذلك حُكماً استبداياً دام لخمسين سنة ودمّر الشعب السوري. ومن رحم الأمل والأسى، لا يزال مستقبل البلاد غير واضح المعالم.
روث ألن، القيِّم المختص بالفن اليوناني والروماني
معبد بِل، تَدمُر قبل تدميره على يد تنظيم الدولة الإسلامية في عام 2015.
يوناس زيلكي عبر CC BY-NC-ND 2.0
معبد بِل، تَدمُر بعد تدميره على يد تنظيم الدولة الإسلامية في عام 2015.
Shutterstock
Panel Two
كَرَّم أهل تَدمُر موتاهم بين القرنين الأول والثالث الميلاديين من خلال تماثيل من الحجر الجيري وُضعت فوق توابيت الدفن داخل مقابر مشتركة معقَّدة التصميم. وهذه التماثيل التي تظهر فيها السيدات والرجال بأناقة بالغة، غالباً ما رافقتها نصوص وكتابات تُشير إلى اسم الشخص ونسبه العائلي، مع توظيف أساليب جمالية رومانية وفرثية في تسريحة الشعر واللباس، وهو ما يُجسِّد التنوع الثقافي للمنطقة. تتمحور هذه القاعة حول تمثال لسيدة من تَدمُر. وتحمل مِغزل وعِرناس (أداة خاصة بغزل الصوف) كمؤشِّر على هويتها الأنثوية، وفي الوقت نفسه تتحلّى بعدد كبير من الجواهر وترتدي ثياباً فاخرة كانت تحمل في الأصل ألواناً برّاقة. أما النص المحفور حول التمثال، فهو من فترة لاحقة، ولا يذكر اسم السيدة. نسرد في هذا المعرض حكاية هذه السيدة التَدْمُرية إلى جانب قصص أربع نساء سوريات لاجئات يعشن في أتلانتا، وهن راوية ياسين وفريزة ملاك ووضحة حسين ورابيا زخريا. ومن خلال الملامح المجهولة الهوية لوجه التمثال، تنظر هؤلاء النساء الأربع إلى السيدة التدمرية باعتبارها شقيقة ومَلِكة ومهاجِرة مثلهن ورمزاً لتاريخ سوريا وثقافتها يُشكِّل همزة وصل بين الماضي والمستقبل، وشاهداً قائماً حتى يومنا هذا على صلابة المرأة واستقلالها وقوتها. وها نحن ندعوكم للجلوس معهن لبعض الوقت.
روث ألن، القيِّم المختص بالفن اليوناني والروماني
مدفن بُرجيّ، مقطع عرضي يُظهر تماثيل نصفية. ألكسندر مواسي بناء على رسم للفنان لويس فرانسوا كاساس. تنميش بالحفر. مقاس قالب الحفر: 11.4 × 16.9 بوصة (29 × 43 سم). من كتاب "رحلة ساحرة عبر سوريا وفينيقيا وفلسطين ومصر السفلى (باريس، حوالي 1799)، المجلّد 1، صفحة 122. معهد غيتي للأبحاث، 840011.
وضحة حسين وراوية ياسين وفريزة ملاك و ورابيا زخريا
حول النقش الجنائزي لسيدة. بعدسة © كاتماكس للتصوير، 2024.
مع الشكر لـ"شبكة نساء لاجئات" راوية ياسين وفريزة ملاك ووضحة حسين ورابيا زخريا وأواز جبري وشهد القيسي وسوشما براكوتي.
Shatrunjay Jain Map
في جنوب شرق شبه جزيرة سوراشترا في غرب الهند، يصل ارتفاع إحدى قمم تلال شاترونچايا فوق ضفة نهر شيترونجي إلى 7,288 قدماً. وعلى مدى أكثر من ألف عام، تفاعَل "الشفيتامباراس" (وهي مجموعة من أتباع إحدى طوائف الديانة الجاينية) مع هذه التضاريس البديعة من خلال نصوص وشعائر وفنون، بحيث شيَّدوا مئات المعابد على قمة التلة، وجعلوا من تلال شاترونچايا بمثابة أبرز مواقع الحج لأتباع الديانة الجاينية. كانت هذه "استجابتهم"، فبالنسبة لهم ملك الجبال، جيريراج، أزليّ. أما أديناثا، أول المؤسسين الأربعة والعشرين للديانة الجاينية (التيرثانكاراس)، وصل إلى هذا المكان قبل مليارات السنوات وبشَّر عند جذع شجرة "ريان" على قمة التلة.
منذ مطلع القرن الخامس عشر، بدأ أتباع الديانة الجاينية يتفاعلون مع هذا الموقع برسم خرائط لتلال شاترونچايا. تظهر على الخريطة القماشية المعروضة هنا، والتي يُرجّح أنها رُسمت في منطقة كُجرات في مطلع القرن التاسع عشر، تفاصيل دقيقة ومئات الحجاج والرهبان والعمال أثناء صعودهم 3750 دَرَجة من مدينة باليتانا عند سفح التلة في الجهة اليمنى السفلية من الخريطة إلى شجرة الريان والمعبد الأساسي وإلى أديناثا على قمة التلة في الجهة اليسرى العلوية من الخريطة.
وتوجد حتى يومنا هذا خريطة لتلال شاترونچايا في الكثير من معابد الشفيتامباراس، بما فيها ذلك الذي يتبع للجمعة الجاينية في أتلانتا الكبرى.تمثِّل هذه اللوحات المذهلة "استجابة" للموقع، بينما "يستجيب" أتباع الديانة الجاينية للوحات في طقوسهم. في كل سنة، يوم اكتمال القمر في شهر كارتيك القمري (نوفمبر-ديسمبر)، وعندما تستقبل التلة مجدداً الحجاج بعد أن تكون مغلقة طوال موسم الأمطار، يقوم الآلاف من أتباع الديانة الجاينية بالحج إلى شاترونچايا، بينما يُنظِّم آخرون منهم في المعابد الجاينية حول العالم طقوساً احتفالية يُطلق عليها اسم "الحج النفسي" (باف ياترا). كما يستخدمون خرائط مرسومة لشاترونچايا لتكون دليلاً لهم، بينما يقومون بالإنشاد للثناء على أديناثا، فيما يتخيّلون أنهم ينضمّون إلى أقرانهم في الدين برحلة اعتلاء التلة.
تمت اللقاءات مع الراهب والراهبة والأشخاص الذين يتبعون الديانية الجاينية والذين يظهرون في الفيلم هنا في شهر مايو/ أيار 2024 في شاترونچايا وكارتيكا بورنيما (نوفمبر/ تشرين الثاني 2024) في المعبد الجايني في مدينة نوركروس في ولاية جورجيا، ويستجيبون لشاترونچايا مجدداً، ويجيبون عن السؤال: لماذا تعتلي التلة؟
— إلين غوف، الأستاذة المساعِدة لاختصاص الأديان
Letter to the Dead
دوّن أفراد العائلات في مصر القديمة رسائل إلى أسلافهم الذين وافتهم المنية حديثاً، وانطوت على "نداء" لهم وطلب الحصول على "استجابة"، كما شملت هذه الرسائل على طلبات من كاتبيها للمساعدة في حل أمور مثل مداواة الأمراض أو النزاعات المتعلقة بالميراث أو الملكية، بل وحتى التدخل نيابة عنهم لأن الأموات، وبحسب معقدات المصريين القدماء، قادرون على اكتشاف قوى شريرة، وهي ملَكَة لا يتمتّع بها الأحياء. وفي مصر المعاصرة، غالباً ما تُنشر في الصحف رسائل موجهة للأموات من الأحبة، بحيث تهدف إلى مساعدة من يكتبوها على تقبُّل الموت وطيّ الصفحة.
تعود شاهدة القبر هذه إلى سيدة تحمل اسم نبتيتف التي عاشت خلال الفترة المصرية الانتقالية الأولى، وهي حقبة سادت فيها سلطة لا مركزية ومصاعب اقتصادية، وشهدت توقُّف ورشات النَّسخ والفنون الملكية، وظهرت فيها أساليب محلية تتَّسم بشخوص بدائية ضمن تشكيلات مكتظَّة العناصر. كانت هذه الشاهدة منتصبة فوق قبر السيدة الذي يُرجح أنه كان موجوداً في نجع الدير في صعيد مصر. تظهر سيدة في مركز الشاهدة وهي تحمل العنخ (مفتاح الحياة) بإحدى يديها، وترفع زهرة لوتس لتشمّ عبيرها بيدها الأخرى، وتُحيط بها صيغة قربان.
كما يظهر على الجانب الخلفي من الشاهدة كتابة بالهيراطيقية (الشكل المتصل للحروف الهيروغليفية) وتعود إلى ابنة المتوفاة، ميريرتيفي، وعمّها. وتطلب ميريرتيفي من والدتها المساعدة في شفائها من مرض لحق بها، وتشير إلى أنها قدّمت بكل إخلاص قرابين لوالدتها، وتطلب منها أن تظهر لها في منامها على شكل روح نبيلة "تناضل نيابة عنها" كنوع من البرهان، ومن ثم ستُقدِّم المزيد من القرابين. أما النص الأقصر فهو يعود إلى شقيق نبتيتف، الذي يطلب منها أن تكافح من أجل زوجته وأبنائهم.
نتوجّه بالدعوة إلى الزوار للمشاركة في المعرض من خلال كتابة رسالة إلى شخص يفتقدونه.
— ميليندا هارتويغ
القيِّمة المختصة بفنون مصر القديمة والنوبية والشرق الأدنى
Introduction
Call and Response (આહ્વાન અને પ્રતિસાદ) માટે, સંગ્રહાલયના પ્રતિનિધિઓ અને બહારના સંલગ્ન વ્યક્તિઓ અને સમુદાયના સભ્યોની સાથે મળીને બનેલી વૈવિધ્યસભર ટીમ દ્વારા એક પ્રયોગાત્મક પ્રદર્શન તૈયાર કરાયું, જેમાં પાંચ વિશિષ્ટ સંસ્કૃતિઓની કલાકૃતિઓ પ્રદર્શિત કરવામાં આવી છે: સિએરા લિઓનની મેન્ડે સંસ્કૃતિનો સોવ મુખવટો, પ્રાચીન પશ્ચિમ મેક્સિકોના કોલિમાનાં શ્વાન, મધ્ય સીરિયાના પ્રાચીન શહેર પલમાયરાથી અંતિમ સંસ્કાર સંબંધિત શિલ્પ, ભારતના એક પવિત્ર જૈન તીર્થસ્થાનનો 18 મી સદીનો નકશો, અને ઉત્તર આફ્રિકાથી Letter to the Dead (મૃતકને પત્ર) તરીકે ઓળખાતો એક પ્રાચીન ઈજિપ્શિયન લેખ શામેલ છે.
આ પ્રદર્શનનો એક પ્રેરક હેતુ સંગ્રહાલય અને તે જે સમુદાયોની સેવા કરે છે તેના વચ્ચે સર્જનાત્મક ભાગીદારી શરૂ કરવાનો હતો, જેના થકી આ સમુદાયોના સભ્યોના પ્રત્યક્ષ અનુભવોમાંથી નવી આંતરદૃષ્ટિ મેળવી શકાય. યાદો અને સૂચિતાર્થોથી ભરેલ આ નિશ્ચલ વસ્તુઓ એ સમયનું "આહ્વાન" પ્રદર્શિત કરે છે, જે આવનારી પેઢીઓને પ્રેરિત કરે છે, જેના થકી આ પેઢીઓ જાણે "પ્રતિસાદ" આપતી હોય તેમ ગૌરવ અને સામુદાયિક સમર્થનના સ્ત્રોત સમી, સૂચિતાર્થોનું નવા દૃષ્ટિકોણથી ર્પુનઃ અર્થઘટન ઊભરી આવે છે. સમુદાયના આ અનુભવી સભ્યો એ સામૂહિક વિચારણા વિકસાવવા માટેના એક અમૂલ્ય સ્ત્રોત છે
આફ્રિકન અમેરિકન સંગીત પરંપરાની એક વિશિષ્ટતા, આહ્વાન અને પ્રતિસાદ એ એક એવો સહયોગી અભિગમ છે, જે સમુદાયને એક સંગીતમય "સંવાદ" માં જોડે છે. જાણે એક સંગીતમય વાક્યાંશ "આહ્વાન" તરીકે હોય, જેનો "પ્રતિસાદ" તેના અનુરૂપ વાક્યાંશ રૂપે આવે — અને આ રચનાની વિવિધ અંતરાલો પર પુનરાવર્તિત પ્રક્રિયા થતી રહે. આ કાવ્યાત્મક નવરચના, જેના મૂળ સબ-સહારન આફ્રિકા સુધી ફેલાયેલા છે, એ સગપણ અને સાંપ્રદાયિક સંબંધોની સર્જનાત્મક પુષ્ટિ તરીકે કાર્ય કરે છે. આ પ્રદર્શન માટે, અમે આહ્વાન અને પ્રતિસાદની કલ્પનાને અમારા આયોજનના સિદ્ધાંત તરીકે અપનાવી છે જેથી આ સંગ્રહાલય અને તે જે સમુદાયોની સેવા કરે છે, તેમની વચ્ચેના સંબંધો આ સંવાદના કેન્દ્રસ્થાને રહે.
Mende Mask
મહિલાઓ દ્વારા ફક્ત ધાર્મિક નૃત્ય પહેરવામાં આવતો મેન્ડે સોવે માસ્ક છોકરીઓના શિક્ષણ અને નૈતિક વિકાસ માટે ડવાબદાર એક પ્રભાવશાળી મહિલા સંગઠન, સાન્ડે સમુદાયના સંરક્ષક આત્મા પ્રતિક છે. બારીક કારીગરી એ મેન્ડે સમુદાયના લોકોમાં સ્ત્રી-સૌંદર્યના આદર્શ ધોરણો દર્શાવે છે: બૌદ્ધિક ક્ષમતા દર્શાવતું પહોળું કપાળ; મનોહર કેશ કળા; નકામી ગપસપના નુકસાનકારક પ્રભાવથી દૂર રહેવાનાં પ્રતિક સમાન નાના કદનાં મોં અને કાન; ચમકદાર શ્યામ ત્વચા (આરોગ્ય અને જીવન-ઊર્જાનું સૂચક) અને ગરદન પર રીંગ જેવો ભરાવો, જે પાણીમાંથી બહાર નીકળતી કોઈ આત્માના મસ્તક દ્વારા ઉત્પન્ન થયેલ પાણીની લહેરોનું પ્રતીકાત્મક નિરૂપણ છે જે એક છોકરીનું સ્ત્રીત્ત્વમાં પરિવર્તનનું પ્રતીકાત્મક નિરૂપણ છે. આ વિશિષ્ટતાઓ પ્રજનનક્ષમતા સંબંધિત નોંધનીય સૂચકો તરીકે પણ જોઈ શકાય છે. મુખવટાની સપ્રમાણ રચના એ શિસ્ત અને આત્મસંયમ દર્શાવે છે.
મારી માતાનાં વંશનાં મેન્ડે લોકો સાથેના સંબંધો વિશે જાણકારી મેળવ્યા પછી મેં 2022 માં સિએરા લિઓનના દક્ષિણ પ્રાંતના મોયામ્બા જિલ્લામાં પ્રવાસ કર્યો હતો. સ્વાગત સમારોહ દરમિયાન, મને સોવ મુખવટાને તેના સાંસ્કૃતિક સંદર્ભમાં નિરખવાનો લાભ મળ્યો, જેને એક મહિલા નૃત્યાંગનાએ પહેર્યો હતો, જેનું શરીર માનવીય વિશિષ્ટતાઓ છુપાવવા માટે કાળા રંગના રાફિયાના બનેલા પડદા જેવા વસ્ત્રથી ઢંકાયેલું હતું, જેથી સંરક્ષક જીવાત્મા (સોવ) પ્રગટ થાય. ડ્રમના લયબદ્ધ તાલ સાથે મુખવટો પહેરીને કરાતા શારીરીક હાવભાવ એ આત્માની ઉપચારાત્મક શક્તિઓનું આહ્વાન કરે છે, જે સમુદાયનાં સારાં આરોગ્ય અને જીવન-ઊર્જાને જાળવી રાખે છે.
મારી જેમ, વિડિયો-ઈન્ટરવ્યૂમાં જોવા મળતી તેમ જ પ્રદર્શનના નમુનાઓમાં શામેલ મહિલાઓના પૂર્વજોનું પણ મેન્ડે લોકો સાથે જોડાણ છે. તેઓ મારી સાથે સિએરા લિઓનની મારી યાત્રામાં જોડાનાર આફ્રિકી અમેરિકી લોકોના મોટા જૂથમાંના એક હતાં. હાડમારી, સ્થાનિક અંતર અને સમય દ્વારા વિક્ષેપિત હોવા છતાં, મેન્ડે માસ્કની સમ્મોહક શક્તિ એ પોતાના વારસા અને સાંસ્કૃતિક ઓળખ સાથે ફરીથી જોડાવામાં મદદ કરે છે, પૂર્વજોની યાદોને જીવંત રાખે છે. --મસુદ ઓલુફાની, વિઝ્યુઅલ આર્ટિસ્ટ
Colima Dog
મેશિકા કોસ્મોલોજી મિક્ત્લાનને એક એવી જગ્યા તરીકે દર્શાવે છે કે જ્યાં દરેક મૃતક પરલોકના નવ સ્તરોને પાર કરવાના પડાકારને પૂરો કરીને શાંતિ પામે છે. પૂર્વ-હિસ્પેનિક મેઝોઅમેરિકન પૌરાણિક કથાઓ પણ સૂચવે છે કે જળાશયો અને ગુફાઓ એ પરલોક માટેના પ્રવેશદ્વારો હતા. પાણી એ જીવનનો સ્ત્રોત અને દિવ્યતા મેળવવા માટેનો માર્ગ, એમ બંને છે. જ્યારે, ગુફાઓ એ ઉત્પત્તિ પહેલાંનાં પવિત્ર પરિવર્તનકારી સ્થાન સમાન કૂખનું સંસ્મરણ છે. એક સામાન્ય માન્યતા છે કે નવ સ્તરોમાંથી એક સ્તરમાં એક વિશાળ નદીને તરીને પાર કરવાની હોય છે. જો તમે તમારા જીવનકાળમાં શ્વાન સાથે પ્રેમપૂર્વક વ્યવહાર કર્યો હશે, તો આ પ્રદેશનો વતની શોલોહીત્સ્ક્વીન્ટલે નામનો એક વફાદાર શ્વાન તમને પરલોકને પાર કરવામાં અને તમને માર્ગદર્શન આપવા માટે રાહ જોઈ રહ્યો હશે.
હાલના વર્ષોમાં, મુખ્યત્વે મેશિકા (મેહ-શિ-કાહ) કોસ્મોલોજીના અભ્યાસ દ્વારા, મેં મારા પોતાના પૂર્વજોની સંસ્કૃતિ સાથે જોડાવા માટે એક સફર શરુ કરી છે. હું મિક્ત્લાન અને મેશિકા સંસ્કૃતિ અંગેની મારી સમજ માટે મેક્સિકો શહેરમાં રહેતા કાલિ મેશિકા (ટેમ્પલ મેશિકા) ના એડ્રિઅન કોસ્કાકૉએત્લ અને ટોકે સર્જીઓ સેવિયાનો ઋણી છું, જેઓની સાથે હું પાછલા એક વર્ષથી અભ્યાસ કરું છું. કોલિમા શ્વાનના સર્જનના આશરે 1100 થી 1600 વર્ષ પછીના સમયની વાત છે કે જ્યારે એઝટેક તરીકે ઓળખાતું મેશિકા લગભગ 1325 AD સુધી ટેનોચ્ટીટલાન (મેક્સિકો શહેર) માં જોડાયું ન હતું, મને સ્પષ્ટ છે કે મેઝોઅમેરિકાના વિવિધ સ્થાનિક સમુદાયોએ શ્વાનોને માત્ર દૈનિક જીવનમાં એક વિશ્વસનીય સાથી તરીકે જ નહીં, પરંતુ પરલોકમાં માર્ગદર્શકો તરીકે પણ માન્યતા આપેલી હતી. આમાં ઓટોમી, ટોલ્ટેકા, પુરેપેચા અને ટેકોસ જેવી આદિજાતિઓનો સમાવેશ થાય છે, જેઓ પ્રિ-ક્લાસિક યુગના પાછળના સમયથી લઈને 14 મી સદીમાં મેહિકા સામ્રાજ્યના ઉદય સુધી કોલિમા પર નિયંત્રણ મેળવવા માટે ત્યાં રહ્યાં અને લડ્યા હતાં.
પહેલીવાર Carlos Museum ના સંગ્રહમાં Colima dog (કોલિમાના શ્વાન) ની પ્રતિમાઓ જોઈને તરત જ મને એ હકીકત વિશે વિચાર આવ્યો કે મારાં પિતા અને તેમનો પરિવાર આર્મેરિયા, કોલિમા, મેહિકો શહેરના રહેવાસી હતાં. મને હાલ મારાં માતા-પિતા જે નવ ચિહુઆહુઆ શ્વાનોને પાળે છે, તે પણ યાદ આવ્યાં કોલિમા શ્વાનોને ટેચીચી માનવામાં આવે છે, જે શ્વાનની એક લુપ્ત જાતિ અને ચિહુઆહુઆના પૂર્વજ છે, અને આશ્ચર્યની વાત એ છે કે તે ભસતાં ન હતાં. મને કોલિમા શ્વાનો પ્રત્યે આકર્ષણ થયું કારણકે તેમનો મારા પોતાના પરિવાર સાથે દેખીતો અંગત સંબંધ છે. મને મારા પૂર્વજોના પ્રબળ આહ્વાનનો પણ અનુભવ થયો. ડિસેમ્બર 2023 માં મેક્સિકોના કોલિમામાં મારા દાદીનું અવસાન થયું હતું અને હું તેમને મળી પણ શક્યો ન હતો. મારી મૂળ ઓળખ અને પૂર્વજોના જ્ઞાનને સ્વીકારવા અને તેની સાથે જોડાવા માટે, આ પ્રદર્શન માટે મેં કોલિમાનાં શ્વાનથી પ્રેરિત એક નૃત્ય ફિલ્મ બનાવવાનો નિર્ણય લીધો, જેમાં તે મારાં દાદીને વિદાય આપવા માટે પરલોકમાં પ્રવેશ કરવામાં મને મદદ કરે છે. આમ કરીને મેં કોલિમા શ્વાનના જીવનમાં સાથીદાર તરીકે અને મૃત્યુ પછીના વિશ્રામ સ્થળ મિક્ત્લાનમાં પવિત્ર માર્ગદર્શક તરીકેના મૂળ ઉદ્દેશ અને દ્રષ્ટિકોણને પરિપૂર્ણ કર્યું.
--જુલિયો મેડિના, નૃત્ય અને મૂવમેન્ટ (હાવભાવ) અભ્યાસના સહાયક પ્રોફેસર
Palmyra Funerary Relief
Panel 1:
પલમાયરા (અર્વાચીન ટેડમોર) નું પ્રાચીન ઓએસિસ (રણદ્વીપ, જે રેતાળ પ્રદેશ વચ્ચે પણ જળસમૃદ્ધ હોય) શહેર જે હાલ સીરિયામાં છે, તે રોમન અને પાર્થિયન સામ્રાજ્યના વેપાર માર્ગોની વચ્ચે સ્થિત હતું, અને પર્શિયા, ભારત તથા ચીનને ભૂમધ્ય દેશો સાથે જોડતા આ વ્યાપારિક માર્ગોની મહત્વપૂર્ણ કડીનું નિયંત્રણ કરતું હતું. પલમાયરા એ ચીજવસ્તુઓનાં આદાનપ્રદાનની સાથે-સાથે સંસ્કૃતિઓનાં વ્યવહારનું સ્થળ હતું, જેણે ત્રીજી સદી CE ના મધ્ય સમય સુધીમાં રાણી ઝેનોબિઅ (c. 240-274 CE) ના શાસન હેઠળ જાજરમાન સંપત્તિ અને રાજકીય સ્વાયત્તતાનો લ્હાવો ઉઠાવ્યો હતો. પલમાયરાની કળા અને સ્થાપત્ય એ સ્થાનિક લાક્ષણિકતાઓ અને પર્શિયન પ્રભાવ સાથે ગ્રીકો-રોમન રચનાઓનું મિશ્રણ હતાં, જે શહેરની સમૃદ્ધિ અને અનન્ય સાંસ્કૃતિક મહત્વને પ્રતિબિંબિત કરતાં હતાં.1980 માં પલમાયરાને UNESCO ના વિશ્વ ધરોહર સ્થળ તરીકે માન્યતા પ્રાપ્ત થઈ, જે સીરિયાના આંતરવિગ્રહ (2011-2024) દરમિયાન 2015 માં ISIS નાં બોમ્બમારાનું ભોગ બન્યું, જેના પરિણામે શહેરના સ્મારક ખંડેરોનો વ્યાપક વિનાશ થયો. તેનું પ્રાચીન થિયેટર સામૂહિક મૃત્યુદંડ અમલીકરણનું સ્થળ હતું. UNHCR મુજબ, યુદ્ધ અને તેના પરિણામ સ્વરૂપે સર્જાયેલા માનવતાવાદી સંકટના કારણે પાંચ મિલિયનથી વધુ લોકો સીરિયામાંથી પલાયન કરવા માટે મજબૂર બન્યા છે; અન્ય સાત મિલિયન લોકો સીરિયાની સીમાની અંદર વિસ્થાપન પામ્યા છે. આ શરણાર્થીઓમાંથી બે તૃતીયાંશથી વધુ લોકો મહિલાઓ અને બાળકો છે. નવેમ્બર 2024 માં, બગાવતી દળોએ પ્રેસિડેન્ટ બશર અલ-અસદને સત્તા પરથી ઊખાડી ફેંક્યા, જેના પરિણામે સીરિયાના લોકોને તબાહ કરનારા પચાસ વર્ષના અત્યાચારી શાસનનો અંત આવ્યો. આ ઘટનાના પરિણામસ્વરૂપે ઉદ્ભવતી આશા અને આફત વચ્ચે, દેશનું ભવિષ્ય અનિશ્ચિત છે.
રૂથ એલન, ગ્રીક અને રોમન કળાના ક્યૂરેટર
Temple of Bel (ટેમ્પલ ઓફ બેલ), પલમાયરા. 2015 માં ISIS દ્વારા કરાયેલ વિનાશ પહેલાં.
યોહાનેસ ઝિલ્ક વિયા CC BY-NC-ND 2.0
Temple of Bel (ટેમ્પલ ઓફ બેલ), પલમાયરા. 2015 માં ISIS દ્વારા કરાયેલ વિનાશ પછી.
શટરસ્ટોક
Panel 2:
1લી સદી થી 3જી સદી CE સુધી, પલમાયરાના રહેવાસીઓ પોતાના મૃત સ્વજનોના સન્માન અને યાદમાં ચૂનાના પત્થરોની વિશિષ્ટ આકૃતિઓ બનવાતાં હતાં, જેનો ઉપયોગ મોટી સામુદાયિક કબરોની અંદરના નાના દફન-સ્થાનને ઢાંકવા માટે થતો હતો. સુશોભિત પહેરાવા ધરાવતાં પુરુષો અને મહિલાઓની આ આકૃતિઓની સાથે ઘણીવાર એ વ્યક્તિ અને તેના પરિવારના વંશના નામની કોતરણી કરેલી રહેતી અને રોમન અને પાર્થિયન કેશ કળા અને પોશાકનો સમન્વય એ પ્રદેશની સાંસ્કૃતિક વિવિધતાને પ્રગટ કરતાં હતાં. આ ગેલેરી એક મહિલાની એક પલમાયરન આકૃતિ પર કેન્દ્રિત છે. તેણીએ પોતાની સ્ત્રી હોવાની ઓળખના પ્રતીક તરીકે એક સ્પિન્ડલ અને ડિસ્ટાફ પકડી છે, અને તેણી આભૂષણો અને સુંદર વસ્ત્રો સાથે ભવ્યતાથી સજ્જ છે, જેને વાસ્તવમાં ચમકદાર રંગ કરાયેલ હતા. આકૃતિની બાજુમાં રહેલી કોતરણી પછીથી ઉમેરવામાં આવી છે અને તેના પર મહિલાનું નામ જળવાયેલું રહ્યું નથી. આ પ્રદર્શનમાં, તેની વાર્તા એટલાન્ટામાં રહેતી પેલી ચાર સીરિયન મહિલા શરણાર્થીઓ સાથે જોડાયેલી છે: રાવિયા યાસીન, ફરિઝેહ મલક, વાધા હુસૈન, રાબિયા ઝીખ્રીયા. આ મહિલાઓ પ્રતિમાના વર્તમાનમાં અજાણ્યા ચહેરાને એક બહેન, એક રાણી અને સાથી વિસ્થાપિત તરીકે જુએ છે, જે સીરિયન ઈતિહાસ અને સંસ્કૃતિનું પ્રતિક છે અને જે ભૂતકાળથી ભવિષ્યને જોડતો હેતૂ પ્રદાન કરે છે, અને તે સ્ત્રીની અનુકૂલન ક્ષમતા, સ્વતંત્રતા અને શક્તિનું એક શાશ્વત પ્રમાણ છે. તેમની સાથે થોડીવાર સમય વિતાવવા માટે તમને આમંત્રિત કરવામાં આવે છે.
રૂથ એલન, ગ્રીક અને રોમન કળાના ક્યૂરેટર
Tower Tomb (ટાવર કબર), જેના ક્રોસ સેક્શનમાં માથાથી ધડ સુધીની આકૃતિઓ જોઈ શકાય છે. લૂઈ-ફ્રોન્સ્વા કાસા પર આધારિત એલેક્સન્ડ્રે મ્વાઝી દ્વારા. કોતરણી (એચિંગ). પ્લેટ માર્ક: 11.4 x 16.9 in. (29 x 43 cm). Voyage pittoresque de la Syrie, de la Phoénicie, de la Palestine, et de la Basse Egypte (Paris, ca. 1799), vol. 1, pl. માંથી. 122. Getty Research Institute, 840011.
Funerary Relief of a Woman (એક મહિલાના અંતિમ ક્રિયા સંબંધિત શિલ્પ) સાથે
વાધા હુસૈન, રાવિયા યાસીન, ફરિઝેહ મલક અને રાબિયા ઝીખ્રીયા. ફોટો © CatMax Photography, 2024.
શરણાર્થી મહિલાઓના નેટવર્ક, રાવિયા યાસીન, ફરિઝેહ મલક, વાધા હુસૈન, રાબિયા ઝીખ્રીયા, અવાઝ જાબારી, શાહેદ અલ્કૈસી અને સુષ્મા બારાકોટીને આભાર સાથે.
Shatrunjay Jain Map
પશ્ચિમ ભારતના ગુજરાતના સૌરાષ્ટ્ર દ્વીપકલ્પના દક્ષિણ-પૂર્વ ભાગમાં, શેત્રુંજી નદીના કિનારેથી શેત્રુંજય પર્વતનું એક શિખર 7,288 ફૂટની ઊંચાઈ સુધી ઊઠે છે. 1,000 વર્ષથી વધુ સમયથી, જૈન ધર્મના મુખ્ય પંથોમાંથી એક પંથના શ્વેતાંબર તરીકે ઓળખાતા અનુયાયીઓએ ગ્રંથો, ધાર્મિક વિધિઓ અને કલા દ્વારા આ અદ્ભુત લેન્ડસ્કેપને વધાવ્યું છે, અને પર્વતના શિખર પર સેંકડો મંદિરોનું નિર્માણ અને પુનઃનિર્માણ કરીને શેત્રુંજયને જૈન લોકો માટેના સૌથી મહત્વપૂર્ણ તીર્થસ્થળોમાંનું એક બનાવ્યું છે. આ ભૂમિને પ્રતિસાદ આપવાનું તેમનું કારણ એ જ કે તેમના માટે, આ પર્વતોના રાજા (ગિરિરાજ) શાશ્વત છે. જૈન ધર્મના પ્રબુદ્ધ સ્થાપકો એવા ચોવીસ તીર્થંકરોમાંના પહેલા તીર્થંકર એવા આદિનાથ, અબજો વર્ષો પહેલાં અહીં આવ્યા હતા અને પર્વત પરના એક રાયણ વૃક્ષની નીચે બેસીને ઉપદેશ આપ્યો હતો.
પંદરમી સદીની શરૂઆતમાં, જૈન લોકોએ શેત્રુંજયના નકશા બનાવીને આ સ્થળની સાથે સંવાદ શરૂ કર્યો હતો. સંભવિત ઓગણીસમી સદીની શરૂઆતમાં ગુજરાતમાં દોરવામાં આવેલા આ કાપડના નકશામાં, અત્યંત રસપ્રદ વિગતો સાથે, સેંકડો સામાન્ય શ્રદ્ધાળુઓ, સંતો અને મજૂરોને પર્વતના નીચેના જમણા ભાગમાં સ્થિત પાલિતાણા શહેરથી 3,750 થી વધુ પગથિયાં ચડીને રાયણ વૃક્ષ અને આદિનાથના મુખ્ય મંદિર તરફ ચઢતાં દર્શાવ્યા છે, જે ચિત્રના ઉપરના ડાબા ભાગમાં છે.
તે સમયથી આજના સમય સુધીના, ગ્રેટર એટલાન્ટાની જૈન સોસાયટીમાં બનેલ એક મંદિર સહિતના ઘણા શ્વેતાંબર મંદિરોમાં શેત્રુંજયનો નકશો જોવા મળશે. આ અદ્ભુત ચિત્રો તે સ્થળનું મહત્વ ઉજાગર કરે છે, અને જૈન લોકો ધાર્મિક વિધિમાં આ ચિત્રોને સમાવેશીને તેનું મહત્ત્વ જણાવે છે. ચોમાસામાં પર્વત બંધ રહ્યા પછી દર વર્ષે ચંદ્ર માસ કારતક (નવેમ્બર-ડિસેમ્બર) ની પૂર્ણિમાના દિવસે તે શ્રદ્ધાળુઓ માટે ફરી ખુલે છે, ત્યારે હજારો જૈન લોકો શેત્રુંજયની તીર્થયાત્રા કરે છે અને વિશ્વભરના જૈન મંદિરોમાં જૈન લોકો "માનસિક તીર્થયાત્રા" (ભાવ યાત્રા) તરીકે ઓળખાતા એક વિશેષ ધાર્મિક સમારોહનું આયોજન કરે છે. આ લોકો આદિનાથની સ્તુતિ ગાતા-ગાતા જાણે તેમના સહ-ધર્મીઓ સાથે પર્વત ચઢી રહ્યાં હોય તેમ તેની કલ્પના કરતા માર્ગદર્શન માટે શેત્રુંજયના ચિત્રિત નકશાનો ઉપયોગ કરે છે.
અહીંની ફિલ્મોમાં જોવા મળતા જૈન સંત, સાધ્વી અને સામાન્ય લોકો, જેઓનો મે 2024 માં શેત્રુંજય ખાતે અને કાર્તિકી પૂર્ણિમા (નવેમ્બર 2024) ના અવસર પર નોરક્રોસ, જ્યૉર્જિયા ખાતે જૈન મંદિરમાં ઇન્ટરવ્યુ લેવામાં આવ્યો હતો, તેઓ ફરી એકવાર શેત્રુંજયને પ્રતિસાદ આપતા આ પ્રશ્નનો ઉત્તર આપે છે: પર્વત પર ચઢાણ શા માટે કરવું?
--એલે ગોફ, ધાર્મિક અભ્યાસના સહાયક પ્રોફેસર
Letter to the Dead
પ્રાચીન ઈજિપ્તમાં પરિવારના સભ્યો તેમના હાલમાં મૃત્યુ પામેલા પૂર્વજો પાસેથી માર્ગદર્શનરૂપી પ્રતિસાદ મેળવવા માટે પત્રો લખીને તેમનું "આહ્વાન" કરતાં હતાં. આ પત્ર લખનાર, તેમના મૃત સંબંધીઓને કોઈ બીમારી અથવા વારસાઈ કે મિલકત સંબંધિત વિવાદો જેવા મુદ્દાઓ ઉકેલવા અને તેમના માર્ગદર્શન માટે મધ્યસ્થી થવાનું કહેતાં કારણ કે, પ્રાચીન ઈજિપ્તવાસીઓ અનુસાર, મૃત લોકો દુષ્ટ શક્તિઓને ઓળખી શકે છે, જે જીવંત લોકો માટે અશક્ય છે. સમકાલીન ઇજિપ્તમાં, મૃત પ્રિયજનોને લખવામાં આવેલા પત્રોને ઘણીવાર અખબારોમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે, જેથી પત્ર લખનારને સ્પષ્ટ ઉકેલ મળી રહે.
આ કબર-સ્મારક નેબેટીટેફ નામની એક મહિલાની છે, જે વિકેન્દ્રિતકૃત શાસન અને આર્થિક સંકટનો સમય એવા પ્રથમ ઇન્ટરમીડિયટ પીરિયડ દરમિયાન જીવી હતી. લેખન-કળા અને કળાની શાહી શાળાઓ બંધ થઈ ગયા પછી સ્થાનિક શૈલીઓ ઊભરી આવી, જેની રચનાઓ સંકુચિત હતી અને સરળ આકૃતિઓની વિશેષતા ધરાવતી હતી. એક સમયે આ સ્મારકને તેની કબરની ઉપરની દિવાલ પર મૂકવામાં આવ્યું હતું, જે સંભવિતપણે દક્ષિણ ઈજિપ્તના નાગા એડ-ડીઅર ખાતે હોય શકે છે. સ્મારકની મધ્યમાં એક મહિલા તેના એક હાથમાં જીવનરૂપી પ્રતીક "અંખ " અને બીજા હાથમાં સૂંઘવા માટે કમળનું ફૂલ પકડીને ઊભી છે. અને તેની આસપાસ પરલોકમાં ધરાવવા માટેની કે જરૂરી હોય એવી વસ્તુઓની સૂચીનું લખાણ છે.
કોઈક સમયે, મૃતકની પુત્રી, મરર્ટિફાઇ અને તેના કાકાએ સ્મારકની પાછળના ભાગમાં હાઈરેટિક લિપિમાં લખાણ લખ્યું હતું, જે હાયરોગ્લિફ્સનું કર્સિવ સ્વરૂપ છે. એ પત્રમાં, મરર્ટિફાઇ તેની બીમારીને દૂર કરવા માટે તેની માતા પાસેથી મદદ માંગે છે, જેમાં તે ઉલ્લેખ કરે છે કે તેણે તેની માતા માટે ભાવથી ભેંટ ધરી છે. મરર્ટિફાઇ પુરાવા તરીકે તેની માતાને તેના સપનામાં "પોતાના વતી લડતી" એક ભવ્ય આત્મા રૂપે પ્રગટ થવાનું કહે છે અને ત્યારબાદ તે વધુ ભેંટ ધરશે. ટૂંકું લખાણ એ નેબેટીટેફના ભાઈનું છે, જે તેણીને પોતાનાં પત્ની અને બાળકો વતી લડવાનું જણાવે છે.
અમે મુલાકાતીઓને તેમના જીવનમાં તેમની સાથે નથી એવા વ્યક્તિને પત્ર લખીને આ પ્રદર્શનમાં ભાગ લેવા માટે આમંત્રિત કરીએ છીએ.
મેલિન્ડા હાર્ટવિગ
પ્રાચીન ઈજિપ્શિયન, ન્યુબિયન અને નિયર ઈસ્ટર્ન કળાના ક્યૂરેટર
Introduction
Para Call and Response (Llamada y respuesta), un equipo diverso de curaduría, conformado por personas tanto del museo como ajenas a él, colaboró con miembros de la comunidad para desarrollar una exposición experimental que presenta artefactos pertenecientes a cinco culturas distintivas: una máscara Sowei de la cultura mende de Sierra Leona; un grupo de perros de Colima del México occidental antiguo; un relieve funerario de Palmira, una antigua ciudad del centro de Siria; un mapa del siglo XVIII de un sitio sagrado de peregrinaje jainista de la India y un texto egipcio antiguo conocido como Letter to the Dead (Carta para los muertos), proveniente del norte de África.
El objetivo fundamental de esta exposición fue establecer asociaciones creativas entre el museo y las comunidades a las que sirve, a fin de generar nuevas perspectivas a partir de las experiencias de vida de los miembros de dichas comunidades. Estas asociaciones resultaron un recurso invaluable para el desarrollo de una concepción colectiva sobre cómo estos objetos inertes, embebidos con memoria y significado, emiten una “llamada” a través del tiempo e inspiran a las generaciones venideras, que los utilizan como una fuente de orgullo y de afirmación comunal, lo cual, a su vez, produce una “respuesta”, una reimaginación y una reinterpretación en el marco de un contexto contemporáneo.
La llamada y respuesta, una característica propia de la tradición musical afroamericana, es una práctica participativa que involucra a la comunidad en una “conversación” melódica. Una frase musical actúa como “llamada” que recibe una “respuesta” correspondiente en forma de frase; este proceso repetitivo ocurre durante diferentes intervalos de la composición. Esta innovadora expresión lírica, cuyas raíces se remontan al África subsahariana, actúa como una reafirmación creativa de los vínculos y los lazos comunales. Para esta exposición, adoptamos el concepto de llamada y respuesta como nuestro principio fundador para replantearnos la relación entre el museo y las comunidades a las que sirve.
Mende Mask
Esta máscara Sowei de la cultura mende, utilizada de manera exclusiva por mujeres durante bailes rituales, es una representación del espíritu guardián de la sociedad Sande, una agrupación de mujeres responsable de la educación y el desarrollo moral de las niñas. Su diseño complejo refleja los ideales de la belleza femenina del pueblo mende: frente ancha que indica inteligencia; peinado decorativo; boca y orejas pequeñas y cerradas ante los efectos nocivos de las habladurías; piel oscura y brillante (un indicador de salud y vitalidad)-; y un cuello carnoso y decorado con anillos, una representación simbólica de las ondas del agua producidas por la cabeza del espíritu tras emerger de su reino acuático. También puede interpretárselas como demostraciones de una fuerte fecundidad. El balance en la composición de sus formas evoca la disciplina y el autocontrol.
En 2022, viajé al distrito Moyamba ubicado en la provincia sureña de Sierra Leona luego de rastrear mi linaje materno hasta el pueblo mende. Durante la celebración de bienvenida, pude observar el uso de la máscara Sowei dentro de su contexto ritualista, portada por una bailarina cuyo cuerpo estaba cubierto por un velo de rafia ennegrecida para ocultar sus cualidades humanas a fin de que el espíritu guardián (sowei) pudiera manifestarse. La máscara y las gesticulaciones cinéticas, producidas en respuesta a los ritmos percusivos de los tambores, invocan los poderes curativos del espíritu que garantiza y mantiene la salud y vitalidad de la comunidad.
Al igual que yo, las mujeres de las entrevistas en video y muchas de las que participan en la instalación artística rastrean su ascendencia hasta el pueblo mende. Ellas formaron parte de un gran grupo de afroamericanos que me acompañaron en mi viaje a Sierra Leona. La reafirmación de un linaje compartido, atravesado por el trauma, la distancia y el tiempo, representa una unión vigente con un archivo de memoria ancestral que se encarna en el poder evocador de la máscara mende.
--Masud Olufani, artista visual
Colima Dog
La cosmología mexica establece al Mictlán como el sitio donde todos los seres fallecidos descansan tras completar un viaje desafiante a través de los nueve niveles del inframundo. La mitología mesoamericana prehispánica también sugiere que los cuerpos de agua y las cuevas eran portales al inframundo. El agua es tanto una fuente de vida, como un conducto hacia la divinidad. Al mismo tiempo, las cuevas evocan un vientre y constituyen un espacio liminal sagrado previo al nacimiento. Según la creencia popular, para sortear uno de los niveles del inframundo se debe nadar a través de un río gigante. Si uno fue bueno con los perros en vida, un leal Xoloitzcuintle, un perro nativo de la región, lo estará esperando para cruzar y para guiarlo a través del inframundo.
En los años recientes, comencé un viaje para conectar con la cultura de mis ancestros indígenas, principalmente mediante un estudio de la cosmología mexica. Mi comprensión del Mictlán y de la cultura mexica se la debo a Adrian Koskakoatl y Tohke Sergio Sevilla de Calli Mexica, un templo mexica ubicado en la Ciudad de México, con quienes estudié durante el año pasado. Si bien los mexicas, mejor conocidos como aztecas, no llegaron a Tenochtitlán (Ciudad de México) hasta aproximadamente el 1325 d. C., entre 1100 y 1600 años después de la creación de los perros de Colima, me resulta claro que las diversas comunidades nativas de Mesoamérica consideraban que los canes no solo actuaban como guías en la otra vida, sino que también eran compañeros leales en la vida cotidiana. Entre estas comunidades se encontraban las tribus de los otomí, los toltecas, los purépechas y los tecos, quienes residieron en Colima y lucharon por su dominio desde el período preclásico tardío hasta el auge del Imperio mexica en el siglo XIV.
Al ver por primera vez las efigies de los perros de Colima en la colección del Carlos Museum, casi en un instante recordé que mi padre y su familia eran oriundos de Armería, Colima, México. También pensé en los nueve perros chihuahua que mi mamá y mi papá cuidan en la actualidad. A los perros de Colima se los considera como techichi, una raza de perro extinta que precede al chihuahua y que, sorprendentemente, no ladraba. Los perros de Colima llamaron mi atención porque comparten una especie de conexión personal con mi familia inmediata. Además, porque sentí un llamado ancestral más profundo. Mi abuela paterna falleció en diciembre de 2023 en Colima, México, y no pude despedirme de ella. Para esta exposición, y como parte de mi viaje de reconocimiento y conexión con mi identidad indígena y con la sabiduría ancestral, decidí realizar una película de baile inspirada en los perros de Colima, en la que los canes me ayudan a ingresar al inframundo para despedirme de mi abuela. De este modo, cumplí uno de los propósitos e intenciones originales de los perros de Colima en su virtud de compañeros en vida y de guías sagrados para atravesar el Mictlán, el lugar de descanso.
-Julio Medina, profesor asistente de Danza y de Artes del Movimiento
Palmyra Funerary Relief
Panel 1:
La antigua ciudad oasis de Palmira (ahora Tadmor), parte de la actual Siria, estaba ubicada en el cruce de caminos entre los imperios romano y parto, y regía un punto fundamental de las rutas de comercio que conectaban a Persia, la India y China con el Mediterráneo. Palmira era un punto de encuentro y de intercambios, tanto de culturas, como de bienes. Hacia mediados del siglo III d. C., gozaba de una inmensa riqueza y de autonomía política bajo el mando de su reina, Zenobia (ca. 240-274 d. C.). El arte y la arquitectura eran un reflejo de la opulencia y la importancia cultural de la ciudad, y combinaban estilos grecorromanos con elementos indígenas e influencias persas. Reconocida por la UNESCO en 1980 como parte del patrimonio mundial, la ciudad de Palmira fue bombardeada por ISIS en 2015 durante la guerra civil siria (2011-2024), lo que causó una grave destrucción de las ruinas monumentales de la ciudad. Su teatro antiguo fue sede de ejecuciones en masa. Según el ACNUR, más de cinco millones de personas fueron forzadas a abandonar Siria debido a la guerra y la crisis humanitaria consecuente; mientras que otras siete millones fueron desplazadas dentro de sus fronteras. Más de dos tercios de dichos refugiados son mujeres y niños. En noviembre de 2024, las fuerzas rebeldes derrocaron al presidente Bashar al-Assad y dieron por finalizado un régimen opresor que devastó al pueblo sirio durante 50 años. En medio de la esperanza y el duelo resultantes, el futuro del país permanece incierto.
-Ruth Allen, curadora de arte griego y romano
Templo de Bel, Palmira. Antes de la destrucción causada por ISIS, 2015. Johannes Zielcke, vía CC BY-NC-ND 2.0
Templo de Bel, Palmira. Después de la destrucción causada por ISIS, 2015. Shutterstock
Panel 2:
Desde el siglo I hasta el siglo III d. C., los habitantes de Palmira conmemoraban a los muertos mediante retratos distintivos de piedra caliza que sellaban los nichos funerarios en el interior de elaboradas tumbas comunales. Estos retratos, que representaban mujeres y hombres vestidos con elegancia, solían estar acompañados por inscripciones con el nombre de la persona fallecida y de su linaje familiar, y combinaban estilos de peinado e indumentaria propios de los imperios romano y parto, un claro indicador de la diversidad cultural de la región. Esta galería tiene como protagonista un único retrato palmireño de una mujer. La dama sostiene un huso y una rueca —herramientas para enrollar hilos de lana— que constituyen un indicador de su identidad femenina, y está adornada con joyas suntuosas y atuendos finos que, originalmente, habrían estado pintados con colores brillantes. La inscripción junto al retrato fue agregada posteriormente y no preserva el nombre de la mujer. En esta exposición, su historia se entreteje con la de cuatro mujeres refugiadas de Siria que viven en Atlanta: Rawia Yassin, Farizeh Malak, Wadha Hussein y Rabia Zkhria. En el rostro de la escultura, ahora anónimo, estas mujeres reconocen a una hermana, una reina y una compañera inmigrante, un símbolo de la historia y la cultura siria que tensa un hilo conductor entre el pasado y el presente, y que atestigua la resiliencia, la independencia y el poder femeninos. Invitamos a los visitantes a sentarse con ellas por un momento.
-Ruth Allen, curadora de arte griego y romano
Torre con tumba, sección transversal que muestra retratos sobre bustos. Alexandre Moisy luego de Louis-François Cassas. Grabado. Marca de la plancha: 11.4 x 16.9 in. (29 x 43 cm). De Voyage pittoresque de la Syrie, de la Phoénicie, de la Palestine, et de la Basse Egypte (Viaje pintoresco por Siria, Fenicia, Palestina y Bajo Egipto) (París, ca. 1799), vol. 1, lámina 122. Getty Research Institute, 840011.
Wadha Hussein, Rawia Yassin, Farizeh Malak y Rabia Zkhria con un relieve funerario de una mujer. Fotografía © CatMax Photography, 2024.
Agradecimientos para la Refugee Women’s Network y para Rawia Yassin, Farizeh Malak, Wadha Hussein, Rabia Zkhria, Awaz Jabari, Shahed Alqaisy y Sushma Barakoti.
Shatrunjay Jain Map
En la India occidental, en la esquina sureste de la península de Saurastra, en Gujarat, uno de los picos de las colinas de Shatrunjaya se eleva sobre la ribera del río Shetrunji con una altitud de 2221 metros. Durante más de 1000 años, los Shvetambaras (seguidores de una de las sectas principales del jainismo) han respondido a este paisaje memorable mediante textos, rituales y arte para construir y reconstruir cientos de templos que se alzan sobre la colina y convertir el Shatrunjaya en uno de los sitios de peregrinaje de mayor importancia para los jainistas. Respondieron de esta forma porque, para ellos, este Rey de las Montañas (Giriraj) es eterno. Adinatha, el primero de los 24 tirthankaras (o fundadores iluminados del jainismo) llegó a estas tierras hace billones de años y predicó bajo un árbol de arrayán ubicado en la cima de la colina.
Al principio del siglo XV, los jainistas comenzaron a responder a este sitio al pintar mapas de Shatrunjaya. Este mapa de tela, que probablemente fue pintado en Gujarat a comienzos del siglo XIX, representa, con lujo de detalles, a cientos de peregrinos laicos, monjes y trabajadores que suben los más de 3750 escalones que van desde la ciudad de Palitana, ubicada en la base de la colina, en el extremo inferior derecho, hasta el árbol de arrayán y el templo principal de Adinatha, ubicados en la cima de la colina y exhibidos en el extremo superior izquierdo de la pintura.
Hasta la actualidad, muchos templos Shvetambara cuentan con un mapa de Shatrunjaya, incluido el de la Sociedad Jainista de Greater Atlanta. Estas increíbles pinturas hacen alusión a este sitio y los jainistas responden a ellas mediante prácticas rituales. Cada año, durante la noche de luna llena del mes lunar Kartik (noviembre-diciembre), cuando vuelven a abrirse las colinas para los peregrinos luego de estar cerradas por la temporada de lluvia, miles de jainistas realizan su peregrinaje hacia Shatrunjaya. Además, en muchos templos jainistas de todo el mundo, los fieles participan en una ceremonia de adoración especial denominada “peregrinaje mental” (bhav yatra). Utilizan los mapas pintados de Shatrunjaya como guías, cantan alabanzas para Adinatha e imaginan que se unen a sus correligionarios en su subida hasta la cima de la colina.
Entrevistados en mayo de 2024 en Shatrunjaya para el Kartiki Purnima (noviembre de 2024) en el templo jainista ubicado en Norcross, GA, el monje, la monja y los laicos jainistas presentados en estas películas responden nuevamente a Shatrunjaya y contestan la pregunta: ¿por qué subir la colina?
-Ellen Gough, profesora adjunta de Religión
Letter to the Dead
En el antiguo Egipto, los miembros de la familia solían escribir cartas a sus ancestros fallecidos recientemente, por lo que realizaban una “llamada” que solicitaba su respuesta. Los escritores les pedían a sus parientes fallecidos que resolvieran diversos asuntos, tales como problemas de salud, disputas por herencias o propiedades, y que actúen en su nombre, ya que, según los antiguos egipcios, los muertos eran capaces de identificar las fuerzas maléficas cuando los vivos no podían hacerlo. En el Egipto contemporáneo, las cartas destinadas a los seres queridos fallecidos suelen publicarse en los periódicos para que el escritor pueda encontrar un cierre emocional.
Esta estela funeraria pertenece a una mujer llamada Nebetitef, quien vivió durante el Primer Período Intermedio egipcio, una época marcada por una autoridad descentralizada y dificultades económicas. Las escuelas reales de escribas y de arte dejaron de existir, lo que dio lugar al surgimiento de estilos locales caracterizados por figuras burdas presentadas en composiciones cargadas. Esta estela otrora estuvo ubicada en una pared sobre su lugar de entierro, muy probablemente en Naga ed-Deir, en el Alto Egipto. Una mujer se ubica en el centro de la estela; con una de sus manos, sostiene un anj, el símbolo de la vida, y con la otra, alza una flor de loto para poder apreciar su aroma. A su alrededor se encuentra la fórmula de ofrenda típica.
En algún momento, Merirtyfy, la hija de la fallecida, y su tío escribieron en la parte de atrás de la estela con escritura hierática, la versión en cursiva de los jeroglíficos. En su carta, Merirtyfy le pide ayuda a su madre para sanar su enfermedad y menciona que ha realizado sus ofrendas con suma devoción. Merirtyfy le solicita a su madre que se le aparezca en un sueño en forma de un espíritu noble que “luche en su favor” para probar su identidad y que, luego de hacerlo, ella le presentará ofrendas adicionales. El texto de menor extensión pertenece al hermano de Nebetitef, quien le solicita a su madre que luche en favor de su esposa y sus hijos.
Invitamos a los visitantes que deseen participar en la exposición a escribir una carta para alguien que ya no esté en sus vidas.
-Melinda Hartwig, Curadora de arte del Antiguo Egipto, Nubia y del Cercano Oriente
